Wielki basen artezyjski

Zlokalizowane w określonym miejscu i czasie, zapewniające stworzenie pełniejszych warunków rozwoju człowieka, jego indywidualności, w ramach możliwości, jakie są w dyspozycji nauki i człowieka. Podstawowym -kryterium oceny społecznej funkcji określonych koncepcji oświaty permanentnej, ich przydatności społecznej musi być również analiza tego, jak ujmują one warunki edukacji konkretnego człowieka lub grup społecznych, jakie stwarzają faktyczne możliwości kształcenia i rozwoju. Nietrudno bowiem wskazać takie koncepcje, które legitymują się daleko idącymi, uniwersalistycznymi aspiracjami, ale są oderwane od rzeczywistych warunków i jako takie nie mają siły nośnej, przeobrażającej.
Wartość tych koncepcji, mimo formalnej atrakcyjności, jest wielce problematyczna, odrywają one bowiem problematykę kształcenia i rozwoju człowieka od jego rzeczywistego miejsca w społeczeństwie, realia historyczne zastępują fikcją. W konsekwencji prowadzi to do akceptacji społecznego status quo, zamazywania i zacierania istotnych różnic między warunkami rozwoju człowieka, a w przypadkach skrajnych do anarchicznego buntu przeciw oświacie, likwidacji szkoły, eliminacji nauczyciela.