,,Nauka była jedna i każdy naukowiec mógł ją uprawiać w całości”

Zasób informacji był niewielki. Przedstawiciele odległej starożytności czy później nawet odrodzenia mogli ogarnąć całość wiedzy ludzkiej, uprawiać ją niejako w całości. W miarę napływu informacji naukowych człowiek mógł opanować coraz mniejszą część nauki, stając się specjalistą tylko w pewnym zakresie. Ta sytuacja znalazła również swój wyraz w kształceniu powodując, że kształcenie ustawiczne stało się ideą niezbędną. Tym bardziej trzeba zauważyć doniosłość i ambitność idei wyrażonych przez Komeńskiego. Ideę kształcenia ustawicznego odnajdujemy następnie w różnych utopijnych koncepcjach idealnego społeczeństwa, prezentowanych przez myślicieli doby renesansu i oświecenia. Pracą, nauka i odpoczynek człowieka splatały się tu z ideą wielostronnego rozwijania uzdolnień i talentów. Niektóre z tych poglądów, już w bardziej realistycznej formie, przeniknęły do nowszych prądów i kierunków myśli społecznej i oświatowej. Zasadnicze zmiany w poglądach na temat istoty celów, treści i metod kształcenia, a także w praktyce oświatowej, w organizacji różnych typów szkolnictwa, w poglądach na rolę i pozycję społeczną nauczyciela, jego kształcenie przyniósł wiek XVIII. Podjęto przecież zadanie stworzenia nowego, opartego na nowych zasadach systemu oświatowego. Miała to być jedna z dróg odrodzenia narodowego.